พัฒนาการเด็ก 1 ขวบ : พัฒนาการเด็ก 4 ด้าน
สำหรับวัย 1 ขวบ เช็คเลย!
พัฒนาการเด็กยุคใหม่ หรือที่เราเรียกกันว่า “Gen Alpha” ซึ่งเกิดตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553 เป็นต้นไป มักมีพัฒนาการที่เร็ว เรียนรู้ไว ตั้งแต่อายุยังน้อย เนื่องจากเกิดมาในยุคที่รายล้อมไปด้วยเทคโนโลยีทันสมัยมากมาย มีสื่อการเรียนรู้ที่ครบครันและเข้าถึงได้ไม่ยาก อย่างไรก็ตาม เด็กยุคนี้ก็มักจะมีความเปราะบางมากขึ้นในหลายด้าน เช่น ปัญหาสมาธิ ปัญหาในการเข้าสังคม การเลี้ยงดูจึงต้องเน้นความสมดุลอย่างเหมาะสม
นอกจากนี้ สมองของเด็กเล็กจะยังพัฒนาได้ไม่เต็มที่ ดังนั้นทุกวันที่เด็กเติบโตขึ้น จึงเป็นโอกาสที่เด็กจะเรียนรู้เพื่อพัฒนาความสามารถและการทำงานของสมองให้ก้าวหน้าไปควบคู่กับร่างกาย ทั้งนี้พัฒนาการของเด็กจะมีช่วงเวลาพิเศษที่อ่อนไหว หรือ หน้าต่างของโอกาส (sensitive period หรือ window of opportunity) [13] หากคุณแม่สามารถส่งเสริมพัฒนาการได้ตรงตามจังหวะเวลา พัฒนาการด้านนั้นก็จะสามารถพัฒนาไปได้อย่างรวดเร็ว
เช็คลิสต์พัฒนาการเด็ก 4 ด้านที่ควรสังเกตุวัย 1 ขวบ
- พัฒนาการด้านกล้ามเนื้อมัดใหญ่ (Gross Motor) [11,14]
- ทรงตัวในท่านั่งขณะหันไปด้านข้างได้
- เกาะเดินได้ – สามารถยืนเองได้ชั่วครู่ (ประมาณ 2 วินาที) แม้จะยังไม่มั่นคงมากนักอาจกางแขนขาเพื่อทรงตัว
- จูงเดิน 2 มือ
- พัฒนาการด้านกล้ามเนื้อมัดเล็ก (Fine Motor) [6,14,15,16]
- ฝึกลูกทานข้าวเอง – ฝึกให้ลูกใช้มือทานข้าวเองตั้งแต่อายุหลัง 6-7 เดือน ในช่วงแรกลูกอาจเล่นกับอาหาร คุณแม่อาจต้องใจเย็น เพื่อให้ลูกเรียนรู้ เมื่อลูกสามารถใช้มือหยิบอาหารใส่ปากได้เองมากขึ้น ก็เริ่มฝึกใช้ช้อนในลำดับถัดไป
- หยิบของชิ้นเล็กด้วยนิ้วโป้งและนิ้วชี้ (pincer grasp) – คุณแม่สามารถทำท่าหยิบจับสิ่งของเป็นตัวอย่างให้ลูกดูบ่อยๆ เพื่อให้ลูกสามารถลองทำตามเองได้
- หยิบของใส่ถ้วย/กล่องได้ หรือถือวัตถุ 2 ชิ้นมาเคาะกันได้ – ของเล่นพัฒนาการที่เกี่ยวข้องกับการหยิบ จับ ปล่อย จะช่วยกระตุ้นให้ลูกอยากทำมากขึ้น
- พัฒนาการด้านความเข้าใจและการสื่อสาร (Language Development) [11,14,15,16,17]
- เรียกผู้ดูแลแบบจำเพาะเจาะจงได้ เช่น เช่น “แม่”, “พ่อ” , “ยาย”
- ลูกสามารถ พูดและเข้าใจคำสั้นๆ เช่น “ไป”, “เอา”
- สามารถหันตามเมื่อถูกเรียกชื่อได้ หรือ เข้าใจเสียงห้าม และหยุดทำ
- พัฒนาการด้านสังคม อารมณ์และการช่วยเหลือตนเอง (Social-Emotional Development and self help) [12,15,16]
- ใช้แก้วดื่มน้ำหรือดื่มนมจากหลอดเป็นต้น
- สามารถแสดงอารมณ์พื้นฐานได้ – ลูกจะเริ่มมีอารมณ์พื้นฐานตามสถานการณ์ต่างๆ เช่น มีความสุข เสียใจ โกรธ กลัว ไม่ชอบ
- สามารถใช้ท่าทางสื่อสารง่ายๆได้ เช่น ทำท่าบ๊ายบาย หรือ สวัสดี
เติมเต็มพัฒนาการลูกน้อยวัย 1 ขวบ ด้วยสารอาหารที่ครบถ้วน [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10]
นอกจากฝึกพัฒนาการลูกน้อยทั้ง 4 ด้านข้างต้นแล้ว อีกหนึ่งปัจจัยที่สำคัญคือ การที่ลูกได้รับสารอาหารและพลังงานที่ครบถ้วน อย่างเพียงพอ ก็มีผลต่อการพัฒนาการ ทั้งทางด้านร่างกาย สมอง และเสริมภูมิคุ้มกันลูกน้อยให้แข็งแรง อีกด้วย ดังนั้น คุณแม่ควรให้ลูกทานอาหารให้ครบ 5หมู่ และเสริมด้วยนมเสริมสารอาหารสมอง เช่น DHA, สฟิงโกไมอีลิน, MFGM, โอเมก้า 3 6 9, วิตามิน บี12และโคลีน รวมถึงสารอาหารอย่าง GOS BIO-ACTIVE และ วิตามินซี ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน มีแคลเซียม เพื่อพัฒนากระดูกและฟันให้แข็งแรง เป็นต้น
สรุป พัฒนาการเด็กในวัย 1 ขวบ จะเริ่มมีการเรียนรู้สิ่งต่างๆได้ทีละเล็กละน้อย คุณแม่ควรมีการจดบันทึก สังเกตุพัฒนาการและพฤติกรรมลูกที่เปลี่ยนแปลงตามเช็คลิสต์พัฒนาการเด็กทั้ง 4 ด้านข้างต้น ควบคู่กับการดูแลโภชนาการอย่างเหมาะสม ที่มีส่วนสำคัญช่วยเสริมพัฒนาการให้กับลูก โดยคุณแม่ควรเลือกให้ลูก กินอาหารครบ 5 หมู่ และดื่มนมเสริมสารอาหารวันละ 2–3 กล่อง เพื่อช่วยเสริมพัฒนาการสมอง เสริมภูมิคุ้มกัน และร่างกาย ให้ลูกเติบโตเต็มศักยภาพได้อย่างสมวัย
แพทย์หญิง ณัฐวรรณ
จารุวรพลกุล
กุมารแพทย์พัฒนาการและพฤติกรรม
โรงพยาบาลพญาไท 3
แพทย์หญิง ณัฐวรรณ
จารุวรพลกุล
กุมารแพทย์พัฒนาการ
และพฤติกรรม
โรงพยาบาลพญาไท 3
แพทย์หญิง ณัฐวรรณ
จารุวรพลกุล
กุมารแพทย์พัฒนาการและพฤติกรรม
โรงพยาบาลพญาไท 3
reference
1. Bourlieu, C., Ménard, O., Bouzerzour, K., Mandalari, G., Macierzanka, A., & Dupont, D. (2020). Milk fat globule membrane: The role of its various components in infant nutrition. Journal of Nutritional Biochemistry, 85, 108465. https://doi.org/10.1016/j.jnutbio.2020.108465
2. Carr, A. C., & Maggini, S. (2017). Vitamin C and immune function. Nutrients, 9(11), 1211. https://doi.org/10.3390/nu9111211
3. Deoni, S. C. L., O’Muircheartaigh, J., Elison, J. T., Walker, L., Doernberg, E., Waskiewicz, N., Dirks, H., Piryatinsky, I., Dean, D. C., Jumbe, N. L., & Adams, S. H. (2019). Sphingomyelin in brain and cognitive development: Preliminary data. eNeuro, 6(4), ENEURO.0421-18.2019. https://doi.org/10.1523/ENEURO.0421-18.2019
4. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). (2014). Scientific opinion on the substantiation of a health claim related to DHA and contribution to normal brain development pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal, 12(10), 3840. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2014.3840
5. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). (2016). Scientific opinion on dietary reference values for choline. EFSA Journal, 14(8), 4484. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2016.4484
6. Frankenburg, W. K., Dodds, J., Archer, P., Shapiro, H., & Bresnick, B. (1992). The Denver II: A major revision and restandardization of the Denver Developmental Screening Test. Pediatrics, 89(1), 91–97.
7. Innis, S. M. (2007). Omega-3 fatty acids and neural development to human infancy. British Journal of Nutrition, 98(S1), S5–S10. https://doi.org/10.1017/S0007114507832895
8. Lomax, A. R., & Calder, P. C. (2009). Prebiotics, immune function, infection and inflammation: A review of the evidence. British Journal of Nutrition, 101(5), 633–658. https://doi.org/10.1017/S0007114508055608
9. Munns, C. F., Shaw, N., Kiely, M., Specker, B. L., Thacher, T. D., Ozono, K., Michigami, T., Tiosano, D., Mughal, M. Z., Mäkitie, O., Pettifor, J. M., Seth, A., Idris, H. W., Bhatia, V., Fu, J., Goldberg, G., Bonjour, J.-P., Braegger, C. P., Ward, L., … & Hochberg, Z. (2016). Global consensus recommendations on prevention and management of nutritional rickets. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 101(2), 394–415. https://doi.org/10.1210/jc.2015-2175
10. Winje, B. A., Kumar, A., Taneja, S., Bhandari, N., Bahl, R., Strand, T. A., & Bhandari, N. (2018). Does early vitamin B12 supplementation improve neurodevelopment and cognitive function in infants? American Journal of Clinical Nutrition, 108(6), 1234–1243. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqy219
11. จริยา จุฑาภิสิทธิ์ และสุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์. (2556). พัฒนาการปกติ. ใน ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, สุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์ และวีระศักดิ์ ชลไชยะ (บรรณาธิการ), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก เล่ม 3: การดูแลเด็กสุขภาพดี (หน้า 39–52). กรุงเทพมหานคร: บริษัท บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด.
12. จุฑามาส วรโชติกำจร. (2556). พัฒนาการด้านอารมณ์และสังคม. ใน ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, สุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์ และวีระศักดิ์ ชลไชยะ (บรรณาธิการ), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก เล่ม 3: การดูแลเด็กสุขภาพดี (หน้า 53–65). กรุงเทพมหานคร: บริษัท บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด.
13. นิตยา คชภักดี. (2554). พัฒนาการเด็ก. ใน ชาคริยา ธีรเนตร, ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, พงษ์ศักดิ์ น้อยพยัคฆ์, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, สุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์ และอดิศร์สุดา เฟื่องฟู (บรรณาธิการ), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก สำหรับเวชปฏิบัติทั่วไป (หน้า 1–25). กรุงเทพมหานคร: บริษัท บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด.
14. นิตยา คชภัคดี. (2551). พัฒนาการเด็ก (Child development). ใน นิชรา เรืองดารกานนท์, ชาคริยา ธีรเนตร, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, และ นิตยา คชภัคดี (บ.ก.), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรม (พิมพ์ครั้งที่ 1, หน้า 389–390). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์โฮลิสติก พับลิชชิ่ง.
15. บานชื่น เบญจสุวรรณเทพ. (2556). พัฒนาการการกินอาหารในเด็ก. ใน ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, สุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์ และวีระศักดิ์ ชลไชยะ (บรรณาธิการ), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก เล่ม 3: การดูแลเด็กสุขภาพดี (หน้า 139–156). กรุงเทพมหานคร: บริษัท บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด.
16. พงษ์ศักดิ์ น้อยพยัคฆ์ และ ดุษฎี เงินหลั่งทวี. (2561). พัฒนาการเด็ก (Child development). ใน สุรีย์ลักษณ์ สุจริตพงศ์, รวิวรรณ รุ่งไพรวัลย์, ทิพวรรณ หรรษคุณาชัย, บานชื่น เบญจสุวรรณเทพ, อดิศร์สุดา เฟื่องฟู, จริยา จุฑาภิสิทธิ์, และ พัฏ โรจน์มหามงคล (บ.ก.), ตำราพัฒนาการและพฤติกรรมเด็ก (เล่ม 4, พิมพ์ครั้งที่ 1, หน้า 365–381). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ พี.เอ.ลีฟวิ่ง จำกัด.
17. สำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย. (2557). คู่มือส่งเสริมพัฒนาการเด็กแรกเกิด–5 ปี สำหรับผู้เลี้ยงดูเด็กในครอบครัวและศูนย์เด็กเล็ก (พิมพ์ครั้งที่ 1, หน้า 16–19). ศูนย์สื่อสิ่งพิมพ์แก้วเจ้าจอม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา. สืบค้นจาก https://hp.anamai.moph.go.th
